کد مطلب:276482 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:120
چند فایده درباره شفاعت
فایده اوّل: شفاعتی كه شامل كفار نمی شود در رهایی آن ها از آتش است، امّا در جهت تخفیف عذاب ظاهراً از بعضی روایات برمی آید كه شامل حالشان می شود. در بحار از حنّان است كه امام باقرعلیه السلام فرمود: از آن ها (كافران) چیزی نخواهید كه بر ما تكلیف می آورید كه روز قیامت حوائجشان را برآوریم. [1] .
و نیز به سند دیگری از آن حضرت است كه فرمود: از آن ها حوائجی نخواهید [به آن ها در كاری مراجعه نكنید] كه روز قیامت وسیله آن ها به رسول خداصلی الله علیه وآله می شوید. [2] .
می گویم: این مطلب شواهد متعددی هم در اخبار دارد مانند آنچه در این باره وارد شده كه محبّت ائمه اطهارعلیهم السلام برای هر كسی حتّی كفّار سودمند است.
اگر بگویید: این سخن منافات دارد با آنچه بعضی از آیات می گوید، مانند: «لا یُخَفَّفُ
[ صفحه 464]
عَنْهُمُ العَذابُ وَلا هُمْ یُنْظَرُونَ»؛ [3] نه عذاب از آن ها تخفیف می شود و نه مهلت به آن ها داده می شود.
می گویم: به یكی از دو وجه می توان بین این دو معنی را جمع كرد:
یك: این كه منظور از تخفیفی كه بر آن ها ممنوع است تخفیف زمانی است كه قسمتی از اوقات عذاب از آن ها برداشته شود، به دلیل فرموده خداوند در سوره مؤمن: «وَقالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ یُخَفِّفْ عَنَّا یَوْماً مِنَ العَذابِ»؛ [4] و كافران به خازنان جهنّم گویند از خداوند بخواهید كه روزی، عذاب را بر ما تخفیف دهد. و این منافات ندارد كه عذاب بعضی از آن ها از لحاظ چگونگی سبك گردد.
دو: این كه عدم تخفیف عذاب را درباره كسی بدانیم كه شفاعت كننده ای در این جهت نداشته باشد. واللَّه العالم.
فایده دوم: فرمایش رسول اكرم صلی الله علیه وآله كه: پنج چیز به من داده شد كه به احدی از پیغمبران پیش از من داده نشده...، به ظاهر دلالت می كند كه شفاعت از ویژگی های آن حضرت است، و این منافات دارد با آن روایاتی كه دلالت می كند شافعان بسیاری روز قیامت هستند، و می توان بین این دو قسم روایات را به چند وجه جمع كرد:
اوّل: این كه منظور از اعطاء شفاعت به آن حضرت - به طور خصوص - وعده و اجازه شفاعت در دنیا باشد، كه به پیغمبران و شافعان دیگر این وعده و اجازه داده نشده. شاهد بر این وجه در تفسیر قمی درباره آیه شریفه: «وَلا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلاَّ لِمَنْ أَذِنَ لَهُ»؛ [5] و شفاعت سود نمی بخشد مگر برای كسی كه خداوند به او اجازه داده باشد. فرموده: هیچ یك از انبیا و رسولان الهی روز قیامت شفاعت نمی كنند تا این كه خداوند اجازه دهد، مگر رسول خداصلی الله علیه وآله كه خداوند پیش از روز قیامت به او اجازه شفاعت داده، و شفاعت برای او است و برای امامان از اولاد او، سپس بعد از آن برای پیامبران علیهم السلام.
دوم: این كه منظور شفاعت عام و فراگیر باشد كه هیچ یك از اولین و آخرین نیست
[ صفحه 465]
مگر این كه به شفاعت محمدصلی الله علیه وآله احتیاج دارد - چنان كه در حدیث گذشت - و دیگران برای قوم و عشیره یا طایفه مخصوصی شفاعت می كنند، پس شفاعت رسول اكرم صلی الله علیه وآله اعم و اتمّ شفاعت ها است چون همه خلایق به آن نیاز دارند، و آن حضرت به كسی جز خالق متعال نیاز ندارد.
سوم: این كه شفاعت جایز نیست مگر پس از آن كه خداوند اذن و اجازه دهد. خداوند فرموده: «مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ»؛ [6] چه كسی نزد او شفاعت می كند مگر به اجازه او.
و نیز فرموده: «ما مِنْ شَفِیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ»؛ [7] هیچ شفاعت كننده ای نیست مگر پس از اجازه او.
و فرموده: «إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ»؛ [8] مگر آن را كه پروردگار رحمان اجازه داده باشد.
و فرموده: «إِلاَّ مِنْ بَعْدِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشآءُ وَیَرْضی»؛ [9] مگر پس از آن كه به هر كس كه بخواهد، خداوند اذن فرماید و رضا دهد.
و فرموده: «لا یَسْبِقُونَهُ بِالقَوْلِ»؛ [10] در گفتن، از او (خداوند) پیشی نمی گیرند.
بنابراین ممكن است اجازه خداوند متعال برای پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله باشد - چنان كه در خبر عیص كه پیش تر گذشت و اخبار دیگری این معنی وارد است - و شفاعت سایر شافعان به اجازه آن حضرت انجام گردد. پس تمام شفاعت ها به شفاعت آن حضرت برمی گردد و از شاخه های این شفاعت كلّی و بزرگ ترین شفاعت می باشد. و غرض از سوق دادن خلایق در وهله اوّل به پیغمبران دیگر - به طوری كه در خبر عیص و اخبار دیگری آمده - اظهار شأن و عظمت خاتم الانبیاصلی الله علیه وآله برای تمام اهل محشر در روز قیامت است.
فایده سوم: در بخش چهارم كتاب - حرف شین - حدیثی از طریق عامّه از رسول
[ صفحه 466]
اكرم صلی الله علیه وآله گذشت كه در بیان مناصب امامان آمده:... و مهدی شفاعت كننده آن ها است روز قیامت، آن گاه كه خداوند اجازه نمی دهد مگر به كسی كه بخواهد و رضا دهد.
در همان جا گفتیم كه سرّ اختصاص دادن شفاعت به مولای ما حضرت حجّت - عجّل اللَّه فرجه الشریف - آن است كه كسی از شافعان در حقّ منكر صاحب الامرعلیه السلام شفاعت نمی كند هرچند به كسانی كه پیش از آن حضرت بوده اند [پیغمبر و امامان علیهم السلام] اعتقاد و اقرار داشته باشد، پس در حقیقت شفاعت مربوط به اعتقاد به امام عصر - عجّل اللَّه فرجه الشریف - می شود.
و نیز به سند دیگری از آن حضرت است كه فرمود: از آن ها حوائجی نخواهید [به آن ها در كاری مراجعه نكنید] كه روز قیامت وسیله آن ها به رسول خداصلی الله علیه وآله می شوید. [2] .
می گویم: این مطلب شواهد متعددی هم در اخبار دارد مانند آنچه در این باره وارد شده كه محبّت ائمه اطهارعلیهم السلام برای هر كسی حتّی كفّار سودمند است.
اگر بگویید: این سخن منافات دارد با آنچه بعضی از آیات می گوید، مانند: «لا یُخَفَّفُ
[ صفحه 464]
عَنْهُمُ العَذابُ وَلا هُمْ یُنْظَرُونَ»؛ [3] نه عذاب از آن ها تخفیف می شود و نه مهلت به آن ها داده می شود.
می گویم: به یكی از دو وجه می توان بین این دو معنی را جمع كرد:
یك: این كه منظور از تخفیفی كه بر آن ها ممنوع است تخفیف زمانی است كه قسمتی از اوقات عذاب از آن ها برداشته شود، به دلیل فرموده خداوند در سوره مؤمن: «وَقالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ یُخَفِّفْ عَنَّا یَوْماً مِنَ العَذابِ»؛ [4] و كافران به خازنان جهنّم گویند از خداوند بخواهید كه روزی، عذاب را بر ما تخفیف دهد. و این منافات ندارد كه عذاب بعضی از آن ها از لحاظ چگونگی سبك گردد.
دو: این كه عدم تخفیف عذاب را درباره كسی بدانیم كه شفاعت كننده ای در این جهت نداشته باشد. واللَّه العالم.
فایده دوم: فرمایش رسول اكرم صلی الله علیه وآله كه: پنج چیز به من داده شد كه به احدی از پیغمبران پیش از من داده نشده...، به ظاهر دلالت می كند كه شفاعت از ویژگی های آن حضرت است، و این منافات دارد با آن روایاتی كه دلالت می كند شافعان بسیاری روز قیامت هستند، و می توان بین این دو قسم روایات را به چند وجه جمع كرد:
اوّل: این كه منظور از اعطاء شفاعت به آن حضرت - به طور خصوص - وعده و اجازه شفاعت در دنیا باشد، كه به پیغمبران و شافعان دیگر این وعده و اجازه داده نشده. شاهد بر این وجه در تفسیر قمی درباره آیه شریفه: «وَلا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلاَّ لِمَنْ أَذِنَ لَهُ»؛ [5] و شفاعت سود نمی بخشد مگر برای كسی كه خداوند به او اجازه داده باشد. فرموده: هیچ یك از انبیا و رسولان الهی روز قیامت شفاعت نمی كنند تا این كه خداوند اجازه دهد، مگر رسول خداصلی الله علیه وآله كه خداوند پیش از روز قیامت به او اجازه شفاعت داده، و شفاعت برای او است و برای امامان از اولاد او، سپس بعد از آن برای پیامبران علیهم السلام.
دوم: این كه منظور شفاعت عام و فراگیر باشد كه هیچ یك از اولین و آخرین نیست
[ صفحه 465]
مگر این كه به شفاعت محمدصلی الله علیه وآله احتیاج دارد - چنان كه در حدیث گذشت - و دیگران برای قوم و عشیره یا طایفه مخصوصی شفاعت می كنند، پس شفاعت رسول اكرم صلی الله علیه وآله اعم و اتمّ شفاعت ها است چون همه خلایق به آن نیاز دارند، و آن حضرت به كسی جز خالق متعال نیاز ندارد.
سوم: این كه شفاعت جایز نیست مگر پس از آن كه خداوند اذن و اجازه دهد. خداوند فرموده: «مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ»؛ [6] چه كسی نزد او شفاعت می كند مگر به اجازه او.
و نیز فرموده: «ما مِنْ شَفِیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ»؛ [7] هیچ شفاعت كننده ای نیست مگر پس از اجازه او.
و فرموده: «إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ»؛ [8] مگر آن را كه پروردگار رحمان اجازه داده باشد.
و فرموده: «إِلاَّ مِنْ بَعْدِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشآءُ وَیَرْضی»؛ [9] مگر پس از آن كه به هر كس كه بخواهد، خداوند اذن فرماید و رضا دهد.
و فرموده: «لا یَسْبِقُونَهُ بِالقَوْلِ»؛ [10] در گفتن، از او (خداوند) پیشی نمی گیرند.
بنابراین ممكن است اجازه خداوند متعال برای پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله باشد - چنان كه در خبر عیص كه پیش تر گذشت و اخبار دیگری این معنی وارد است - و شفاعت سایر شافعان به اجازه آن حضرت انجام گردد. پس تمام شفاعت ها به شفاعت آن حضرت برمی گردد و از شاخه های این شفاعت كلّی و بزرگ ترین شفاعت می باشد. و غرض از سوق دادن خلایق در وهله اوّل به پیغمبران دیگر - به طوری كه در خبر عیص و اخبار دیگری آمده - اظهار شأن و عظمت خاتم الانبیاصلی الله علیه وآله برای تمام اهل محشر در روز قیامت است.
فایده سوم: در بخش چهارم كتاب - حرف شین - حدیثی از طریق عامّه از رسول
[ صفحه 466]
اكرم صلی الله علیه وآله گذشت كه در بیان مناصب امامان آمده:... و مهدی شفاعت كننده آن ها است روز قیامت، آن گاه كه خداوند اجازه نمی دهد مگر به كسی كه بخواهد و رضا دهد.
در همان جا گفتیم كه سرّ اختصاص دادن شفاعت به مولای ما حضرت حجّت - عجّل اللَّه فرجه الشریف - آن است كه كسی از شافعان در حقّ منكر صاحب الامرعلیه السلام شفاعت نمی كند هرچند به كسانی كه پیش از آن حضرت بوده اند [پیغمبر و امامان علیهم السلام] اعتقاد و اقرار داشته باشد، پس در حقیقت شفاعت مربوط به اعتقاد به امام عصر - عجّل اللَّه فرجه الشریف - می شود.
[1] بحار الانوار: 55:8.
[2] بحار الانوار: 55:8.
[3] سوره بقره، آيه 162.
[4] سوره مؤمن، آيه 49.
[5] سوره سبأ، آيه 23.
[6] سوره بقره، آيه 255.
[7] سوره يونس، آيه 3.
[8] سوره نبأ، آيه 38.
[9] سوره نجم، آيه 26.
[10] سوره انبياء، آيه 27.